|
|
Telkari Örme Tekniği1. Telkarinin Tanımı Ve Önemi Telkari, Farsça bir kelimedir. Telkari adı, üretimde kullanılan “tel” ve Farsçada örme anlamına gelen “kari “ kelimesinin birleşmesinden oluşmuştur. Gümüş veya altından yapılmış telkari telleri, çatının şekline göre kıvrılarak, sarılarak ya da örülerek çeşitli desenler oluşturacak şekilde düzenlenmesi; birbirine kaynaklanmasıyla yapılan zarif görünümlü, dantele benzeyen kafes işidir. Bu teknikte yapılan işler ve üretilen ürünlerde telkari adıyla anılmaktadır. Ayrıca vav sanatı ve filigra olarak da bilinmektedir. Telkari teli; has gümüşten elde edilen tellerin bükülüp silindirden geçirilmesiyle oluşturulan yassı ince tele denir. Çatıdan yapılan modelin iç dolgusunu yapmakta ve çeşitli süslemelerde kullanılır. Telkari telinin hazırlanmasında telin bükümü ve tavlanması çok önemlidir. Az bükülmüş telden oluşturulan telkari teli istenen şekli almaz, dik durmaz. Telin bükümünün son derece sık olması, telkari teline istenilen şekli vermeyi kolaylaştırır. (İstenen bükümün yapılması için telin tavlanması mutlaka gereklidir.) 2 Telkaride Çatı Belli kalınlıklar arasındaki telleri kullanarak çatı oluşturma ve çatının motiflerle doldurması ile üretilen takılara telkari denir.
ARAŞTIRMA Telkarinin dış kısmındaki temel kalıbı (kontürü) meydana getiren yuvarlak telin silindirden geçirilmesi ile oluşan yassı kalın tele çatı teli denir. Bu teli kullanarak değişik biçim ve ölçüde takının dış çerçevesi oluşturulur. Bu dış çerçeveye çatı adı verilir. Çatı teli, ürünün ana iskeletini oluşturduğundan kolay eğilip bükülmemesi ve
formunun bozulmaması için uygun kalınlıkta olması gerekir. Çatı telinin kalınlığı yapılacak işe göre 60-80 mikron arasında değişmektedir Resim.1: Çeşitli çatı modelleri Çatı teline şekil verirken telin tavlanması çok önemlidir. Çeşitli işlemlerden geçen tel sertleşir, şekil alması zorlaşır. Bu sertliğin ve kırılganlığın giderilmesi için çatı telini hafif kızarıncaya kadar ısıtmak gerekir. Çatı teli tavlandığında istenilen modele göre şekil vermesi kolaylaşacaktır. Çatının düzgün olması telkari dolgusunun düzgün olmasını sağlayacaktır Kullanılan Araç Ve Gereçler Mikrometre Kalınlık ölçmeye yarayan araçtır. Özellikle levha ve tellerin ölçümünde kullanılır.
Mikrometreler ile1 mm.nin %1 ölçülebilmektedir Resim 5 Mikrometre
Silindir Bir birinin tersi yönünde dönen merdaneler yardımıyla tel ve levhaları ezerek istenen ölçüye getirmeye yarayan makinelerdir. Astar ve tel silindirleri olarak iki kısımda incelenebilir. *Astar silindirleri: Levhaların ezilerek ölçüye getirilmesine kullanılan silindirlerdir
*Tel (oluklu) silindirleri: Üzerindeki yuvalar yardımıyla tellerin çekilerek istenilen
ölçüye getirilmesinde kullanılan silindirlerdir Resim 3 Astar silindiri Resim 4: Tel (oluklu) silindiri Şaloma Kuyumculukta metali ısıtma ve kaynak işleminde ateş verici olarak kullanılan bir araçtır. Makas Düz plaka ve tellerin kesiminde kullanılan kuyumculuk el aletidir. Astar kesen, uç
kesen, tel kesen, kalın parça kesen çeşitleri vardır Resim 5: Kesimde kullanılan makaslar
Çift Çelik malzemeden üretilen uç kısmı sivri, tellerin şekillendirilmesi ve parçaların tutulmasında kullanılan el aletleridir üç çeşidi bulunmakadır. *Şekil vermede kullanılan çift: Çatı ve telkariye şekil vermede kullanılan ince uçlu
çiftlerdir *Ateş çifti: Kaynak yapımında kullanılan ateşe dayanıklı el çiftinden boyu daha uzun
çiftlerdir *Yaylı çift ; Resim 6: Şekil vermede kullanılan çift Resim 7: Ateş çifti Yassı Veya Oval Malafalar (Ölçü Kalıpları) Değişik mikron ve boylarda telkarinin çatı kısmında ölçü almada kullanılan uzun ve yassı demir malafalardır. Yassı demir malafalara çatı teli sarılarak istenilen sayı ve eşit
uzunlukta metal parçaların oluşması sağlanmaktadır
Resim 8: Teneke kalıplar Eğe Üzerinde çok sayıda kesici dişleri bulunan ve metaller üzerinden talaş kaldırarak biçim vermeye yarayan alet çeliğinden yapılmış kesicilere denir. Kuyumculukta kullanılan eğeler ince ve küçük ölçülüdür. Küçük adımlı (ince dişli) eğeler kaynak çapaklarını düzeltme
ve temizleme işlerinde kullanılır Eğeler genel olarak 2’ye ayrılır. Biçimlerine göre: Kare eğe Üçgen eğe Yuvarlak eğe Balıksırtı eğe Lame eğe Dişlerinin adımlarına göre: •Kalın dişli eğeler •İnce dişli eğeler Resim 9: Eğe
Pense ve Kargaburunlar
Tele düzgün şekil vermek için kuyumculuk atölyesinde kullanılan el aletidir Resim 10: Kargaburun çeşitleri Sülfürik Asit Saf haldeki sülfürik asit renksiz, yağ akışkanlığında ve yüksek yoğunlukta bir asittir. Su ile karıştırıldığında kendi kendine ısınır. Isınırken kararan gümüşün ağartılmasında ve gümüşün kendi rengini almasında kullanılır. Halk arasında zac yağı olarak bilinmektedir. Modele Uygun Çatı Oluşturma Çatı teli elde edilecek takının dış görünüşünü oluşturur. Çatı teli oluşturulduktan sonra içerisi telkari teli ile doldurularak estetik açıdan görünümü tamamlanır. Modellerin büyüklüğü ve şekline göre silindirik teller silindirlerden çekilerek uygun kalınlığa düşürülür (yassı hale getirilir). Bu teller yassı ölçü malafaları yardımıyla şekillendirilir ve çatı telleri oluşturulur.
Modele uygun çatı oluşturmada aşağıdaki işlem basamakları takip edilmelidir. Kullanılacak Malzemeler *65 mikron gümüş tel *Toz kaynak *El çifti *Ateşi çifti *Eğeler *Makas *Yassı ağızlı kargaburnu *Sülfürik asit
1- 65 mikron teli astar silindirden geçiriniz Resim 11: Astar silindirden telin geçirilmesi 2-Silindirden geçirdiğiniz çatı telini rulo (kelep) halinde sarınız. 3-Sarılmış haldeki çatı teline şaloma ile ateşi gezdirerek tavlayınız (ateşi tel üzerinde
gezdirerek) Silindir kullanırken dikkatinizi işinize veriniz . Ateşi tek noktaya değil telin tümüne gezdirerek tavlayınız, teli eritmeyiniz! UYGULAMA FAALİYETİ
Resim 12: Telin tavlanması 4- Modelin ölçüsüne uygun ölçü malafasını (yassı-oval) seçiniz.
5-Çatı telini ölçü malafasına sarınız Resim 13: Telin teneke kalıba sarılması ve çıkarılması 6- Ölçü malafasına sarılı çatı telini yassı ağızlı kargaburnu ile sıkıştırınız. 7-Çatı telini ölçü malafasından çıkartarak kesiniz. 8-Kolay şekil alması için tavlayınız.
9-Çatı teline çift ile istenilen şekli veriniz Resim 14: Tele tarak şeklinin verilmesi
10-Çift yardımı ile istenilen şekli çatıya veriniz 1. Telkarinin Tanımı Ve Önemi Telkari, Farsça bir kelimedir. Telkari adı, üretimde kullanılan “tel” ve Farsçada örme anlamına gelen “kari “ kelimesinin birleşmesinden oluşmuştur. Gümüş veya altından yapılmış telkari telleri, çatının şekline göre kıvrılarak, sarılarak ya da örülerek çeşitli desenler oluşturacak şekilde düzenlenmesi; birbirine kaynaklanmasıyla yapılan zarif görünümlü, dantele benzeyen kafes işidir. Bu teknikte yapılan işler ve üretilen ürünlerde telkari adıyla anılmaktadır. Ayrıca vav sanatı ve filigra olarak da bilinmektedir. Telkari teli; has gümüşten elde edilen tellerin bükülüp silindirden geçirilmesiyle oluşturulan yassı ince tele denir. Çatıdan yapılan modelin iç dolgusunu yapmakta ve çeşitli süslemelerde kullanılır. Telkari telinin hazırlanmasında telin bükümü ve tavlanması çok önemlidir. Az bükülmüş telden oluşturulan telkari teli istenen şekli almaz, dik durmaz. Telin bükümünün son derece sık olması, telkari teline istenilen şekli vermeyi kolaylaştırır. (İstenen bükümün yapılması için telin tavlanması mutlaka gereklidir.) 2 Telkaride Çatı Belli kalınlıklar arasındaki telleri kullanarak çatı oluşturma ve çatının motiflerle doldurması ile üretilen takılara telkari denir.
ARAŞTIRMA Telkarinin dış kısmındaki temel kalıbı (kontürü) meydana getiren yuvarlak telin silindirden geçirilmesi ile oluşan yassı kalın tele çatı teli denir. Bu teli kullanarak değişik biçim ve ölçüde takının dış çerçevesi oluşturulur. Bu dış çerçeveye çatı adı verilir. Çatı teli, ürünün ana iskeletini oluşturduğundan kolay eğilip bükülmemesi ve
formunun bozulmaması için uygun kalınlıkta olması gerekir. Çatı telinin kalınlığı yapılacak işe göre 60-80 mikron arasında değişmektedir Resim.1: Çeşitli çatı modelleri Çatı teline şekil verirken telin tavlanması çok önemlidir. Çeşitli işlemlerden geçen tel sertleşir, şekil alması zorlaşır. Bu sertliğin ve kırılganlığın giderilmesi için çatı telini hafif kızarıncaya kadar ısıtmak gerekir. Çatı teli tavlandığında istenilen modele göre şekil vermesi kolaylaşacaktır. Çatının düzgün olması telkari dolgusunun düzgün olmasını sağlayacaktır Kullanılan Araç Ve Gereçler Mikrometre Kalınlık ölçmeye yarayan araçtır. Özellikle levha ve tellerin ölçümünde kullanılır.
Mikrometreler ile1 mm.nin %1 ölçülebilmektedir Resim 5 Mikrometre
Silindir Bir birinin tersi yönünde dönen merdaneler yardımıyla tel ve levhaları ezerek istenen ölçüye getirmeye yarayan makinelerdir. Astar ve tel silindirleri olarak iki kısımda incelenebilir. *Astar silindirleri: Levhaların ezilerek ölçüye getirilmesine kullanılan silindirlerdir
*Tel (oluklu) silindirleri: Üzerindeki yuvalar yardımıyla tellerin çekilerek istenilen
ölçüye getirilmesinde kullanılan silindirlerdir Resim 3 Astar silindiri Resim 4: Tel (oluklu) silindiri Şaloma Kuyumculukta metali ısıtma ve kaynak işleminde ateş verici olarak kullanılan bir araçtır. Makas Düz plaka ve tellerin kesiminde kullanılan kuyumculuk el aletidir. Astar kesen, uç
kesen, tel kesen, kalın parça kesen çeşitleri vardır Resim 5: Kesimde kullanılan makaslar
Çift Çelik malzemeden üretilen uç kısmı sivri, tellerin şekillendirilmesi ve parçaların tutulmasında kullanılan el aletleridir üç çeşidi bulunmakadır. *Şekil vermede kullanılan çift: Çatı ve telkariye şekil vermede kullanılan ince uçlu
çiftlerdir *Ateş çifti: Kaynak yapımında kullanılan ateşe dayanıklı el çiftinden boyu daha uzun
çiftlerdir *Yaylı çift ; Resim 6: Şekil vermede kullanılan çift Resim 7: Ateş çifti Yassı Veya Oval Malafalar (Ölçü Kalıpları) Değişik mikron ve boylarda telkarinin çatı kısmında ölçü almada kullanılan uzun ve yassı demir malafalardır. Yassı demir malafalara çatı teli sarılarak istenilen sayı ve eşit
uzunlukta metal parçaların oluşması sağlanmaktadır
Resim 8: Teneke kalıplar Eğe Üzerinde çok sayıda kesici dişleri bulunan ve metaller üzerinden talaş kaldırarak biçim vermeye yarayan alet çeliğinden yapılmış kesicilere denir. Kuyumculukta kullanılan eğeler ince ve küçük ölçülüdür. Küçük adımlı (ince dişli) eğeler kaynak çapaklarını düzeltme
ve temizleme işlerinde kullanılır Eğeler genel olarak 2’ye ayrılır. Biçimlerine göre: Kare eğe Üçgen eğe Yuvarlak eğe Balıksırtı eğe Lame eğe Dişlerinin adımlarına göre: •Kalın dişli eğeler •İnce dişli eğeler Resim 9: Eğe
Pense ve Kargaburunlar
Tele düzgün şekil vermek için kuyumculuk atölyesinde kullanılan el aletidir Resim 10: Kargaburun çeşitleri Sülfürik Asit Saf haldeki sülfürik asit renksiz, yağ akışkanlığında ve yüksek yoğunlukta bir asittir. Su ile karıştırıldığında kendi kendine ısınır. Isınırken kararan gümüşün ağartılmasında ve gümüşün kendi rengini almasında kullanılır. Halk arasında zac yağı olarak bilinmektedir. Modele Uygun Çatı Oluşturma Çatı teli elde edilecek takının dış görünüşünü oluşturur. Çatı teli oluşturulduktan sonra içerisi telkari teli ile doldurularak estetik açıdan görünümü tamamlanır. Modellerin büyüklüğü ve şekline göre silindirik teller silindirlerden çekilerek uygun kalınlığa düşürülür (yassı hale getirilir). Bu teller yassı ölçü malafaları yardımıyla şekillendirilir ve çatı telleri oluşturulur.
Modele uygun çatı oluşturmada aşağıdaki işlem basamakları takip edilmelidir. Kullanılacak Malzemeler *65 mikron gümüş tel *Toz kaynak *El çifti *Ateşi çifti *Eğeler *Makas *Yassı ağızlı kargaburnu *Sülfürik asit
1- 65 mikron teli astar silindirden geçiriniz Resim 11: Astar silindirden telin geçirilmesi 2-Silindirden geçirdiğiniz çatı telini rulo (kelep) halinde sarınız. 3-Sarılmış haldeki çatı teline şaloma ile ateşi gezdirerek tavlayınız (ateşi tel üzerinde
gezdirerek) Silindir kullanırken dikkatinizi işinize veriniz . Ateşi tek noktaya değil telin tümüne gezdirerek tavlayınız, teli eritmeyiniz! UYGULAMA FAALİYETİ
Resim 12: Telin tavlanması 4- Modelin ölçüsüne uygun ölçü malafasını (yassı-oval) seçiniz.
5-Çatı telini ölçü malafasına sarınız Resim 13: Telin teneke kalıba sarılması ve çıkarılması 6- Ölçü malafasına sarılı çatı telini yassı ağızlı kargaburnu ile sıkıştırınız. 7-Çatı telini ölçü malafasından çıkartarak kesiniz. 8-Kolay şekil alması için tavlayınız.
9-Çatı teline çift ile istenilen şekli veriniz Resim 14: Tele tarak şeklinin verilmesi
10-Çift yardımı ile istenilen şekli çatıya veriniz |
|
